2025 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстанда жаңа «Мемлекеттік сатып алу туралы» ҚР Заңы (бұдан әрі - МС Заңы) қолданысқа енгізілді.
Сондай - ақ, Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асырудың жаңа қағидалары (бұдан әрі-МС Қағидалары) (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 9 қазандағы №687 бұйрығымен бекітілген) қолданыла бастайды, құжат мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру тәртібін айқындайды және ерекше тәртіпті қолдана отырып өткізілетін мемлекеттік сатып алуға қолданылмайды.
Заң сатып алу процесінің рәсімдерін оңтайландыруға, сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруға, мемлекеттік сатып алуға қатысушылардың жауапкершілігін күшейтуге және бәсекелестікті дамытуға бағытталған.
Новеллалардың бірінші блогі: МС Заңы сатып алу рәсімдерін жеңілдетуге және қысқартуға бағытталған.
Сатып алуды жедел жүргізу, тапсырыс берушілерге үлкен өкілеттіктер беру, сондай-ақ сатып алу рәсімдерінің кешіктірілуін болдырмау мақсатында, енді шағымдарды сатып алуды ұйымдастырушының өзі тікелей қарайтын болады (МС Заңының 25-б. 1-т. МС Қағидаларының 588-т.). Сатып алу қорытындыларына шағымдану веб-портал арқылы және жеңімпазды конкурстық комиссия айқындаған сатып алу бойынша ғана жүзеге асырылады (МС Заңының 25-б. 7-т.).
Заңда тікелей белгіленген сатып алу рәсімдерін өткізу мерзімдерін қысқарту мақсатында, мерзімдер МС Қағидаларының деңгейіне ауыстырылды. (МС Қағидаларының 517-т., 208-т. 3)т.).
Рәсімдерді оңайлату және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау үшін мемлекеттік сатып алуды өткізілмеді деп тану негіздері қайта қаралды. Бұрын сатып алулар тек 1 өнім беруші қатысқан кезде өтпеді деп танылуы мүмкін еді. Енді осындай өнім берушіні тиісті біліктілік талаптарына сәйкес келеді деп таныған жағдайда, онда онымен шарт жасасуға жол беріледі (МС Қағидаларының 278, 409, 474, 490 –т.).
Тапсырыс берушілердің тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді жедел сатып алуы және оларға көбірек дербестік беру мақсатында, тауарларды 100 АЕК-ке дейін, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді 500 АЕК-ке дейін бір көзден сатып алу құқығы көзделген. Ауыл әкімдіктері үшін мұндай тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алу шегі 3000-нан 4000 АЕК-ке дейін ұлғайтылды. (МС Заңының 16-б. 3-т. 28) т.) Сондай-ақ, төтенше жағдайлардың алдын алу үшін қажетті тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді бір көзден сатып алу мүмкіндігі анықталды (қазір тек ТЖ салдарын жою үшін) (МС Заңының 16-б. 3-т. 3)т. бірінші бөлімі).
Новеллалардың екінші блогі: сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің сапасын арттыруға бағытталған.
Сатып алуға қатысушылардың біліктілігін арттыру және өнім берушіні таңдаудың баға емес критерийлерін дамыту үшін оң беделі бар өнім берушілер арасында сатып алуды жүзеге асыруға және сатып алудың барлық түрлері бойынша баға және сапа критерийлерін біріктіре отырып, өнім берушілерді таңдауға көшуге мүмкіндік беретін әлеуетті өнім берушілердің тізілімі енгізілді.
Өнім беруші туралы ақпарат мемлекеттік органдар жүйелерінің осы ақпараттарын (жұмыс тәжірибесі, қаржылық орнықтылығы, салық берешегінің болмауы, қаржылық есептілікті ашық қолжетімділікте орналастыруы және т.б.) кеңінен пайдалану жолымен қалыптастырылатын болады.
Жобалаудан бастап объектіні пайдалануға беруге дейін жобаны іске асырудың барлық кезеңдерінде бір өнім берушінің жауапкершілігін белгілей отырып, объектіні салу жөніндегі кешенді жұмыстар, сондай-ақ көрсетілген жұмыстарға ілеспе тауарларды жеткізу және қызметтер көрсету нысанасы болып табылатын "дайын " құрылыс туралы шарт жасасу мүмкіндігі заңмен белгіленді. (МС Заңының 19-б., МС Қағидаларының 298-305-б.).
Новеллалардың үшінші блогі: өнім берушілердің жауапкершілігін күшейтуге бағытталған.
Мемлекеттік сатып алуларға қоғамдық мониторинг жүргізу мүмкіндігі енгізілді (МС Заңының 24-б.2-т.).
Басшысы немесе құрылтайшысы бұрын сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасаған әлеуетті өнім берушінің мемлекеттік сатып алуларға қатысуына тыйым салынды (МС Заңының 7-б. 1-т. 8)т.). Сондай-ақ, мемлекеттік сатып алуға жалақы бойынша мерзімі өткен берешегі бар әлеуетті өнім берушілер жіберілмейді (МС Заңының 11-б. 1-т. 4)т.).
Өнім беруші жұмыстарды орындау не қызметтер көрсету үшін қосалқы мердігерлерге (бірлесіп орындаушыларға) беретін жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің шекті көлемі 50-ден 30% - ға дейін қысқартылды (МС Заңының 17-б.8-т.).
Новеллалардың төртінші блогы бәсекелестікті дамытуға бағытталған.
Барлық мемлекеттік және квазимемлекеттік ұйымдарды сатып алудың бірыңғай платформасына көшіру мүмкіндігі заң жүзінде белгіленді (МС Заңының ?–б.7)т.).
Тауар биржалары арқылы сатып алу тәсілі алынып тасталды.
Үкімет айқындаған нақты өнім берушімен тікелей шарт жасасу жолымен бір көзден сатып алу енді жалпыхалықтық маңызы бар аса маңызды объектілер мен жобаларды іске асыру үшін қажет болған ерекше жағдайларда жүзеге асырылатын болады (МС Заңының 16-б.3-т.41)т.).
Сонымен қатар, мемлекеттік сатып алу қорытындыларына дауласу рәсімі де өзгеруде.
Мемлекеттік сатып алуды өткізуді тексеру қорытындылары бойынша уәкілетті органның шешімдеріне, қорытындыларына, ұйғарымдарына, мемлекеттік сатып алулардың қорытындылары, сондай-ақ сот орындаушыларының әрекеттері (әрекетсіздігі) бойынша шағымдарды қарау шеңберінде қабылданған тапсырыс берушінің, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушының, мемлекеттік сатып алуды бірыңғай ұйымдастырушының шешімдерін даулау туралы әкімшілік істер бойынша алдын ала тыңдау сотқа талап арыз берілген күннен бастап 20 жұмыс күнінен кешіктірілмей жүзеге асырылады (ҚР ӘРКП 143-б. 1-б.).
Көрсетілген істер оны сот отырысында талқылауға тағайындаған күннен бастап 10 жұмыс күні ішінде қаралады және шешіледі (ҚР ӘРКП 146-б.2-б.).
Мемлекеттік сатып алуды жүргізуді тексеру қорытындылары бойынша уәкілетті органның шешімдерін, қорытындыларын, ұйғарымдарын, мемлекеттік сатып алу қорытындыларына шағымдарды қарау шеңберінде қабылданған тапсырыс берушінің, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушының, мемлекеттік сатып алуды бірыңғай ұйымдастырушының шешіміне және сот орындаушыларының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) аппаляциялық шағым, әкімшілік істер жөніндегі прокурордың қолдаухаты шешім шығарылған күннен бастап 10 жұмыс күні ішінде түпкілікті нысанда берілуі мүмкін, ол шешім жарияланған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірілмей дайындалады (ҚР ӘРКП 168-б.4-б.).
ҚР Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік күшейтілді.
Әлеуетті өнім беруші немесе өнім беруші біліктілік талаптарына және (немесе) конкурстық баға ұсынысына әсер ететін құжаттар бойынша дәйексіз ақпарат берген жағдайда, тапсырыс берушінің, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастырушының не мемлекеттік сатып алудың бірыңғай ұйымдастырушының әлеуетті өнім берушіні немесе өнім берушіні мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы деп тану туралы талаппен сотқа жүгінбеуі немесе уақтылы жүгінбеуі, -
лауазымды адамдарға 30 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады (ҚР ӘҚБтК 207-б. 10-б.).
Тапсырыс берушінің мемлекеттік сатып алу саласындағы уәкілетті органға мемлекеттік сатып алу туралы шарттың орындалуын қамтамасыз етуді және (немесе) демпингке қарсы соманы енгізбеу жолымен өнім берушінің мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасудан жалтаруы туралы мәліметтерді ұсынбауы немесе уақтылы ұсынбауы ҚР Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасына сәйкес,-
лауазымды адамдарға 30 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады (ҚР ӘҚБтК 207-б. 10-1-б.).
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, өнім беруші онымен жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша міндеттемелерді орындамаған не тиісінше орындамаған жағдайда, өнім берушілерді мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар деп тану туралы талаппен тапсырыс берушінің сотқа жүгінбеуі немесе уақтылы жүгінбеуі, -
лауазымды адамдарға 30 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады (ҚР ӘҚБтК 207-б. 10-2-б.).
Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру кезінде Ұлттық режимнен алып қоюды белгілеудің жаңа қағидалары енгізіледі (ҚР Үкіметінің 2024 жылғы 15 қазандағы № 853 қаулысымен Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру кезінде ұлттық режимнен алып қоюды белгілеу қағидалары бекітілді).
Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру кезінде ұлттық режимнен алу - ЕАЭО-ға мүше- бір мемлекет үкіметінің актісімен белгіленген басқа мүше мемлекеттердің әлеуетті өнім берушілерінің (мердігерлерінің, бірлесіп орындаушыларының) нақты тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) мемлекеттік сатып алу рәсімдеріне қатысуға қол жеткізуін шектеу не экономиканың белгілі бір салаларында жүзеге асырылатын мемлекеттік сатып алуға қол жеткізуді шектеу.
ҚР Үкіметі конституциялық құрылыстың негіздерін қорғау, елдің қорғанысы мен мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, ішкі нарықты қорғау, ұлттық экономиканы дамыту, тауарларды отандық өндірушілерді қолдау мақсатында ұлттық режимнен алып қоюды екі жылдан аспайтын мерзімге белгілейді.
Мемлекеттік сатып алу саласында Тізілімдерді қалыптастыру мен жүргізудің жаңа ережелері қолданыла бастайды (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 26 қыркүйектегі № 646 бұйрығымен бекітілген).
Мемлекеттік сатып алу саласындағы тізілімдер (бұдан әрі - тізілімдер) мынадай түрлерге бөлінеді:
1) әлеуетті өнім берушілер тізілімі;
2) тапсырыс берушілер тізілімі;
3) мемлекеттік сатып алу туралы шарттардың тізілімі;
4) мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылардың тізілімі;
5) шағымдар тізілімі;
6) әлеуетті өнім берушілердің жұмыс тәжірибесінің тізілімі.
Мемлекеттік сатып алу саласындағы тізілімдерді мемлекеттік сатып алу саласындағы уәкілетті орган бірыңғай сатып алу платформасы арқылы қазақ және орыс тілдерінде қалыптастырады және жүргізеді.
Мәліметтер веб-порталда орналастырылады және мүдделі тұлғаларға танысу үшін ақы алынбай қолжетімді болады.
ОТӨ қолдау.
МС шеңберінде шағын және орта бизнестен қандай тауарлар, жұмыстар, қызметтер сатып алынады? (МС Заңының 27-б. 7-т.)
Отандық тауар өндірушілерді қолдау мақсатында тек қана шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінен сатып алынуы тиіс ТЖҚ жеке тізбесі айқындалды.
Сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің (ТЖҚ) тізбесіне:
Бұл ретте көрсетілген ТЖҚ құны 50 мың АЕК-тен аспауға тиіс.
Қағидалар мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру тәсілін уәкілетті орган айқындайтын ТЖҚ тізбесіне сәйкес жүзеге асырылатын ТЖҚ-ны мемлекеттік сатып алуға, сондай-ақ Үкіметтің шешімімен ұлттық режимнен алып қою белгіленген ТЖҚ-ны мемлекеттік сатып алуға қолданылмайды (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 8 қазандағы № 677 бұйрығы).
Сондай-ақ Қаржы министрлігі ерекше тәртіпті қолдана отырып мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру қағидаларын бекітті (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 7 қазандағы № 671 бұйрығы).
Ерекше тәртіпті қолдана отырып мемлекеттік сатып алу төмендегі сатып алу жағдайларында жүзеге асырылады:
1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік құпиялар туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттік құпияларды құрайтын және (немесе) таратылуы шектелген қызметтік ақпаратты қамтитын құқықтық тәртіп пен ұлттық қауіпсіздік мұқтаждарын қамтамасыз етуге арналған тауарлар, жұмыстар, қызметтер;
2) ҚР Мемлекеттік құпиялар туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттік құпияларды құрайтын тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер.
Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру туралы шешімді тапсырыс беруші бекітілген не нақтыланған жылдық жоспар негізінде қабылдайды. Бұл ретте мемлекеттік сатып алу мынадай тәсілдердің бірімен жүзеге асырылады:
1) конкурс тәсілімен;
2) бір көзден алу тәсілімен.
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап Бірыңғай сатып алу платформасын пайдалану қағидалары жаңартылды (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 16 қыркүйектегі № 627 бұйрығы).
Бірыңғай сатып алу платформасы (веб-портал) - мемлекеттік сатып алудың электрондық қызметтеріне және квазимемлекеттік сектордың жекелеген субъектілерінің сатып алуларына бірыңғай қол жеткізу нүктесін ұсынатын мемлекеттік сатып алу саласындағы уәкілетті органның ақпараттық жүйесі.
Веб-порталда жұмыс істеу үшін:
Пайдаланушыларға веб-порталды пайдалану бойынша қызметтер ақылы негізде көрсетіледі. Жарияланған сатып алулар туралы ақпаратты тегін көруге болады..
Веб-порталда қандай функциялар қолжетімді:
Өнім берушілерге қосымша талаптармен мемлекеттік сатып алу бойынша қызметтер тізбесі кеңейтілді (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 10 қыркүйектегі № 613 бұйрығы).
Қаржы министрлігі мемлекеттік сатып алу кезінде әлеуетті өнім берушілер мен өнім берушілерге қосымша талаптар белгіленуі мүмкін Жекелеген тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің тізбесін бекітті.
Тізімге қызметтер енгізілген:
Сондай-ақ, тізімге автомобиль жолдарын күтіп ұстау жұмыстары кіреді.
Қаржы министрлігі үлгілік конкурстық құжаттамалары бар мемлекеттік сатып алулар бойынша тауарлардың жаңа тізбесін бекітті (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 29 тамыздағы № 593 бұйрығы).
Жаңа «Мемлекеттік сатып алу үлгілік конкурстық құжаттамаларға, аукциондық құжаттамаларға сәйкес жүзеге асырылатын тауарлар, жұмыстар, қызметтер түрлерінің тізбесі»: жеңіл және жиһаз өнеркәсібі тауарларын; ұйымдастырушылық техникасын,; автомобиль көлік құралын басқару; дизель отынын қамтиды. Сондай- ақ мерзімді баспасөз басылымдары мен байланыс қызметтері.
Мемлекеттік сатып алуларға күнделікті және апта сайынғы қажеттілік ТЖҚ тізбесі бекітілді (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 20 тамыздағы № 559 бұйрығы).
Конкурс, аукцион тәсілімен мемлекеттік сатып алу қорытындылары шығарылғанға және Мемлекеттік сатып алу туралы шарт күшіне енгенге дейінгі кезеңге күнделікті және (немесе) апта сайынғы қажеттілік тауарларының, жұмыстарының, қызметтерінің тізбесі 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданылатын болады.
Жаңа тізбе мазмұны бойынша өзгерген жоқ және 2024 жылғы 31 желтоқсанға дейін қолданыста болған бұрын бекітілген тізбеге толық сәйкес келеді.
Тізбе бойынша мемлекеттік сатып алу мемлекеттік сатып алуды өткізу мерзімі ішінде тапсырыс берушінің қажеттілігін қамтамасыз ету үшін қажетті, бірақ екі айдан аспайтын осындай тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді мемлекеттік сатып алу көлемінен аспайтын көлемде жүзеге асырылады.
Бірыңғай ұйымдастырушылар мемлекеттік сатып алу үшін тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің тізбесін жаңартты.
Жаңа редакцияда мемлекеттік сатып алуды мемлекеттік сатып алудың бірыңғай ұйымдастырушысы жүзеге асыратын тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің тізбелері баяндалған (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 28 тамыздағы № 589 бұйрығы):
Мүгедектігі бар адамдардың қоғамдық бірлестіктерінен сатып алынатын тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің тізбесі жаңартылды (ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2024 жылғы 3 қыркүйектегі № 345 бұйрығы).
Атап айтқанда, өндірілетін тауарлар тізімінде әр тауарға жеке позиция берілген.
Сондай-ақ, барлық тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің бірыңғай номенклатуралық анықтамалығы бойынша кодтар қосылды.
Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру тәсілін уәкілетті орган айқындайтын тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің тізбесі бекітілді (ҚР Қаржы министрінің 2024 жылғы 15 тамыздағы № 546 бұйрығы):
Конкурс тәсілімен сатып алынады:
Рейтингтік-балдық жүйені пайдалана отырып, конкурс тәсілімен сатып алынады: